Мемлекеттік органдардың ашықтығы мен айқындылығы сыбайлас жемқорлықты төмендетеді

Кез келген мемлекеттің дамуы мен өсіп-өркендеуіне парақорлық пен жемқорлық кедергі келтіреді. Сондықтан онымен күресу қоғам үшін маңызды міндет. Елімізде сыбайлас жемқорлық пен парақорлықты азайту мақсатында кешенді шаралар атқарылып келеді. Таяуда осы бағыттағы жұмыстар туралы білу мақсатында Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің Серіктестік департаментінің директоры Расул Медетовті әңгімеге тарттық.

Қазір қоғамдағы ең өзекті мәселенің бірі – сыбайлас жемқорлық. Қоғамның жегі құрты­на айналған бұл дертпен күресу қиын екені тү­сі­нікті. Соған қарамастан, онымен күресу мақ­сатында іске асырылып жатқан жобалар да өз жемісін беріп отырғаны бел­гілі. Осы орайда агенттіктің жұмысына ­тоқ­талып өтсеңіз?

– Бүгінде әрбір азамат, қоғам қайраткері, оның ішінде журналистер де парасаттылық идеологиясын ілгерілетуде және сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясатты іске асыруда ерекше рөл атқарады. Өйткені жұртшылықтың белсенді қатысуынсыз сыбайлас жемқорлықты жою мүмкін емес.

Агенттік мемлекеттік органдардың ашық­тығы мен айқындығын қамтамасыз ету бо­йын­ша кешенді жұмысты белсенді жүргізуде. Бүгінгі таңда агенттік жанынан құрылған кон­сультативтік-кеңесші органдар сыбайлас жем­қорлыққа қарсы бастамалардың негізгі генераторлары саналады.

Өздеріңізге белгілі, агенттік жанынан құ­рылған алғашқы қоғамдық институт – Сы­бай­лас жемқорлыққа қарсы стратегияны іске асыру бойынша Арнайы мониторингтік топ. Ол 2015 жылы құрылып, 5 жыл ішінде аза­маттық бақылау институтына айналды. Респуб­ликалық және жергілікті деңгейде мемлекеттік органдардың ашықтығы мен есептілігін дамы­туға елеулі үлес қосты.

Арнайы мониторингтік топ мүшелері жү­йелі түрде ҰБТ-ның өтуіне мониторинг жүр­гізу және магистратураға түсу кезінде гранттарды бөлу арқылы академиялық адалдық қағи­даттарын іске асыру бойынша жұмыс жүр­гізеді. Арнайы мониторингтік топтың бү­гінгі проблемаларды неғұрлым нақты шешу мақсатында барлық мемлекеттік органдар­дың, квазимемлекеттік сектордың, әсіресе са­лық­шылар мен кеденшілердің қызметінде сыбай­лас жемқорлық тәуекелдерін анықтауға бағытталған.

– Осыдан екі жыл бұрын құрылған «Адалдық алаңы» жобасы бүгінде қарқын алып келеді. Бағдарламаның қазіргі нәти­жесі қандай?

– Иә, екі жыл ішінде сыбайлас жемқорлыққа қарсы елдік қозғалысқа айналған «Адалдық алаңы» бағдарламасы танымалдылыққа ие болды. Елбасының тапсырмасы бойынша елордада басталған жоба бүгінде бүкіл елді қамтыды. Бағдарлама тұрмыстық сыбайлас жемқорлықты жоюдың және сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті дамытудың жалпыұлттық идеясын ілгерілетудің толыққанды брендіне айналды.

Бұдан басқа «Адалдық алаңы» жобалық кеңселері шеңберінде мемлекеттік органдарды ауқымды трансформациялауға, олардың қызмет көрсетудің сервистік моделіне көшуге бастама жасады. Яғни, әртүрлі деңгейдегі 200-ден астам ашық сервистік әкімдік, шамамен 2 мың кедергісіз фронт-офис және open space ашылды. Соның арқасында мемлекеттік қызметшілер халықпен етене жұмыс істейді. Осылайша қызметтер ыңғайлы және түсінікті бола түсті.

– Сыбайлас жемқорлықпен күресу мақ­сатында тағы қандай жұмыстар атқарылып жатыр?

– Бұл бағыттағы жұмыста сыбайлас жемқор­лыққа қарсы ағарту және тәрбиелеу маңызды рөл атқарады. Бірінші кезекте, азаматтардың проблемалық мәселелерін шешу бойынша пәрменді шаралар қабылдай отырып, халық­тың құқықтық сауаттылығын арттыруға көңіл бөлінеді.

Осы бағытта Adal kómek еріктілер жобасы іске қосылды. Оған патриоттық және қоғамның тағдырына бейжай қарамайтын, құқықтың әртүрлі салаларында мамандандырылған білікті заңгерлер тартылған. Жобаға 2,5 мыңға жуық заңгер атсалысып, 18 мыңнан астам сұрақ бо­йынша түсініктемелер берілді.

Халықпен сындарлы диалог құрудың, парасаттылықты насихаттаудың және сыбайлас жемқорлықты жалпы қабылдамаудың тағы бір құралы – республикалық және өңір­лік ақпараттық-ағартушылық штабтар. Олар әлеуметтік желілерде жобалық кең­се­лердің қызметін кеңінен жариялау мақса­тында құрылды. Биылдан бастап сыбайлас жемқорлыққа мүлдем төзбеушілікті қалып­тастыру тақырыбында 1700-ден астам тікелей эфир ұйымдастырылды.

– Кәсіпкерлікті, бизнесті құқықтық қор­ғау мақсатында да ауқымды жұмыс істеліп жатыр. Осыларға да тоқтала кетсеңіз.

– Экономикадағы циклдік дағдарыс құбы­лыстары аясында отандық бизнесті де, сыртқы инвесторларды да қолдау және қорғауды қам­тамасыз ету мәселелері өзекті.

Мемлекет тарапынан қолдау тапқан жоба­лардың бірі – Protecting Business and Investment. Бағдарлама бизнеске құқықтық тұрғыда кө­мек­теседі. Жоба арқылы шамамен 12 трлн теңгеге 500-ден астам отандық және шетелдік инвестициялық жоба көмек алады.

Мемлекет басшысы 24 мың шақырым жолды реконструкциялау және жол сервисімен қамтамасыз ету жөнінде тапсырма берді. Мұның бәрі республикалық маңызы бар жолдар. Осы міндеттерді іске асыру үшін агенттік «Сапалы жол» жобасын ұсынды. Соның нәтижесінде 12 млрд теңге үнемделді.

Біздің барлық бастамамыз ел басшылығы мен жұртшылық тарапынан қолдау тапты. Бұған қосымша мысал ретінде азаматтардың бюджетті қалыптастыру және жұмсау проце­сіне қолжетімділігін қамтамасыз ету арқылы мемлекетті басқаруға қоғамдық қатысуға бағыт­талған «Ашық бюджеттердің интерактивті картасын» іске асыруды айтуға болады.

– Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев былтырғы халыққа Жолдауында «Халық үніне құлақ асатын мемлекет» тұжы­рымдамасын іске асыруды айтқан бола­тын. Президенттің осы тапсырмасын жүзеге асыру мақсатында қандай жұмыстар атқа­рылып жатыр?

– Мемлекеттік аппарат халық алдында ба­рынша ашық болуы қажет. Бұл орайда атқа­рылып жатқан жұмыстар өте көп. Агенттік жа­нынан осы жылдың басында құрылған Қо­ғамдық кеңес маңызды рөл атқаруда. Кеңеске кәсіби және өмірлік тәжірибесі бар беделді және құрметті қоғам қайраткерлер енді.

Кеңес мүшелері агенттік әзірлеген норма­тивтік-құқықтық актілерге сарапшылық баға берді. Олардың қатарында сыбайлас жем­қорлыққа қарсы ғылыми сараптама жүргізу, сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметте жұмыс істейтіндерге еңбек сіңірген жылдары үшін зей­нетақы төлемдерін тағайындау және жүзеге асыру, сыбайлас жемқорлық тәуе­келдеріне сырт­қы талдау жүргізу қағидалары бойынша нор­мативтік-құқықтық актілер бар.

Агенттік бүгінде Мемлекет басшысы жа­рия­лаған «Халық үніне құлақ асатын мемлекет» тұжырымдамасын іске асыру шеңберінде халықпен сындарлы диалогты қамтамтасыз етеді. Қоғам мен агенттіктің күш-жігерінің синергиясы өз жемісін берді десек қателеспейміз. Мемлекет басшысы «Қоғамдық бақылау туралы» заң әзірлеу және қабылдау туралы бастаманы қолдады. Оның қабылдануымен ашықтық, бақылауда болу, мемлекеттің қоғамға есеп беретін сапалы әлеуметтік-экономикалық өзге­рістердің жаңа кезеңі басталады.

– Әңгімеңізге рахмет.

 Ақпарат көзі: «Egemen Qazaqstan»